Kernen van Stein

Stein is ontstaan doordat twee broers Elsloo moesten delen. Een van de broers ging zich toen ‘van Steyn’ noemen. Stein behoorde ook tot de Vrije Rijksheerlijkheid. Dit duurde voort tot aan de Franse Revolutie. Voor de komst van de Fransen was het in Stein erg onrustig. Door het afschaffen van de oude rechten en de in beslag name van de bezittingen van de kerk en de adel, keerde de rust weder in Stein. In economisch opzicht was de negentiende eeuw erg slecht voor Stein. De bevolking ging voor seizoenarbeid massaal naar Duitsland. Daar was voldoende werk in de landbouw en de baksteenindustrie. De arbeiders die in deze baksteenindustrie werkten worden ‘Brikkebekkers’ genoemd.

Elsloo was tijdens het Ancien Régime een Vrije Rijksheerlijkheid onder onmiddellijkheid van het Heilige Roomse Rijk. Dit betekent dat de ‘heren‘ het grondgebied zelf bestuurden en alleen verantwoording schuldig waren aan de keizer. Het feitelijke gezag was in handen van de heren van Elsloo. Vanwege de rechtsbescherming door de Heren van Elsloo en de gunstige ligging aan de Maas, vestigden zich in de 16e eeuw diverse Maashandelaren in Elsloo. Zij bouwden hier mooie huizen, welke samen met de monumentale St Augustinuskerk beeldbepalend zijn in de beschermde historische kern van Elsloo. In 2020 werd Elsloo door de ANWB bekroond tot een van Nederlands allermooiste dorpjes. 

De plaatsnaam Urmond komt uit de twaalfde eeuw voor als Overmunthe. Munthe was de naam voor een versterkte heuvel of vluchtheuvel. Vanaf de dertiende eeuw ontwikkelde Urmond zich als handelsplaats, dankzij de scheepvaart. De talrijke oorlogen in deze streek hebben voor een belangrijk deel de Maasvaart en -handel beïnvloedt. Met name de Tachtigjarige Oorlog was een moeilijke tijd voor schippers. In de loop van de tijd hebben niet alleen oorlogen, maar ook overstromingen en lage waterstanden gezorgd voor stillegging van de maasvaart. Dit resulteerde uiteindelijk in de aanleg van het Julianakanaal en de Zuid-Willemsvaart.

Het dorp was al in de 16e eeuw een parochie met een eigen kerkgebouw. Anno 2007 heeft Berg circa 2050 inwoners, terwijl het inmiddels qua bebouwing eraan vast gelegen gehucht Nattenhoven er circa 170 telt. In het verleden is Berg meermaals bedreigd door overstromingen van de Maas. Berg ligt, sinds in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw aan de oostelijke zijde het Julianakanaal gegraven is, ingeklemd tussen twee grote waterlopen. Toeristisch gezien is Berg aan de Maas vooral bekend om haar veerpont. Deze verbinding maakt het mogelijk om voor fietsers en wandelaars van en naar België de Maas over te steken.

Catsop is een ontginningsnederzetting die gesticht werd vanuit Elsloo. Omgeven door boerderijen ligt hier een idyllisch pleintje. Dit was vroeger ‘de Dreeschpool’, een drinkplaats voor het vee. De oude functie wordt uitgebeeld in het kunstwerk midden op het plein. Catsop is gesticht langs oeroude wegen. Vanuit het zuiden naar het noorden liep in de middeleeuwen de Gemeyn Heerstraat langs het plein, een belangrijke verbindingsweg tussen Maastricht en Roermond.

Maasband is een gehucht en telt slechts drie straten met één café en een kapel. Dit kapelletje is geplaatst ter ere van een dorpsbewoonster die in het begin van de 19e eeuw vermoord is op haar erf. De vrouw was een klomp vuur gaan halen bij de buren. Zij liep daarbij over het erf van een man die met iedereen in vijandschap leefde. Hij stak de vrouw neer en sloeg op de vlucht. Helaas kwam de hulp te laat voor deze vrouw. Op de plaats van haar dood werd een gedenkkruis opgericht. Later werd er een kapelletje van veldbrand stenen omheen gebouwd.

Meers is gelegen aan oever van de Maas die met een bocht om het dorp loopt. Door de aanleg van het Julianakanaal in de vorige eeuw kwam Meers ingesloten te liggen tussen dit kanaal en de rivier, het dorp wordt met Stein verbonden via een brug. Om het risico op een overstroming terug te dringen, wordt er gewerkt aan de verbreding van de stroomgeul en verlaging van de oevers. Zo ontstaat er een nieuw aaneengesloten natuurgebied van minstens duizend hectare. In Meers is al op kleine schaal al mooi te zien hoe de Grensmaas er straks komt uit te zien: een rivier die de ruimte heeft, te midden van bijzondere natuur.